सामग्री पर जाएँ

गम्

विकिशब्दकोशः तः

सम्स्कृतम्

[सम्पाद्यताम्]

क्रिया

[सम्पाद्यताम्]

एति, अटति, स्थानान्तरम् करोति गम् धातु परस्मै पदि

लट्

[सम्पाद्यताम्]
एकवचनम् द्वि वचनम् बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः गच्छति गच्छतः गच्छन्ति
मध्यमपुरुषः गच्छसि गच्छथः गच्छथ
उत्तमपुरुषः गच्छामि गच्छावः गच्छामः
Translations
[सम्पाद्यताम्]
to move from a place to another that is further away फलकम्:jump

नामरूपाणी

[सम्पाद्यताम्]

शतृ

[सम्पाद्यताम्]

गच्छन्

शानच्

[सम्पाद्यताम्]

गम्यमानः

क्तवतु

[सम्पाद्यताम्]

गतवान्

क्त

[सम्पाद्यताम्]

गतः

यत्

[सम्पाद्यताम्]

गन्तव्यः- गन्तुम् योग्यम्

अनीयर्

[सम्पाद्यताम्]

गनमीयम्

तव्यम्

[सम्पाद्यताम्]

गन्तव्यम्

सन्

[सम्पाद्यताम्]

जिगमिषा

अव्ययाः

[सम्पाद्यताम्]

तुम्

[सम्पाद्यताम्]

गन्तुम्

त्वा

[सम्पाद्यताम्]

गत्वा

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

[सम्पाद्यताम्]

कल्पद्रुमः

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


गम्, क्ली, (गीयते इति । गै गाने + भावे बाहु- लकात् डः ।) गीतम् । इत्येकाक्षरकोषः ॥

Apte

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


गम् [gam], 1 P. (गच्छति, जगाम, अगमत्, गमिष्यति, गन्तुम्, गत desid.; जिगमिषति, जिगांसते Ātm.; freq. जङ्गम्यते; जङ्गमीति or जङ्गन्ति)

To go, move in general; गच्छत्वार्या पुनर्दर्शनाय V.5; गच्छति पुरः शरीरं धावति पश्चादसंस्तुतं चेतः Ś.1.33; क्वाधुना गम्यते 'where art thou going'.

To depart, go forth, go away, set forth or out; उत्क्षिप्यैनां ज्योतिरेकं जगाम Ś.5.3.

To go to, reach, resort to, arrive at, approach; यदगम्यो$पि गम्यते Pt.1.7; एनो गच्छति कर्तारम् Ms.8.19 the sin goes to (recoils on) the doer; 4.199; so धरणिं मूर्ध्ना गम् &c.

To pass, pass away, elapse (as time); दिनेषु गच्छत्सु R.3.8 as days rolled on, in course of time; Me.85; काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम् H.1.1; गच्छता कालेन in the long run.

To go to the state or condition of, become, undergo, suffer, partake of &c. (usually joined with nouns ending in. -ता, -त्व &c., or any noun in the acc.); गमिष्या- म्युपहास्यताम् R.1.3; पश्चादुमाख्यां सुमुखी जगाम Ku.1.26 went by or received the name of Umā; so तृप्तिं गच्छति becomes satisfied; विषादं गतः became dejected; कोपं न गच्छति does not become angry; आनृण्यं गतः became released from debt; मनसा गम् to think of, remember; Ku.2.63; वृषेण गच्छतः riding a bull; Ku.5.8.

To cohabit, have sexual intercourse with; गुरोः सुतां ... यो गच्छति पुमान् Pt.2.17; Y.1.8. -Caus. (गमयति-ते)

To cause to go, lead or reduce to (as a state); गमितः गतिम् Ku.4.24; Bh.3.38; Ki.2.7.

To spend, pass (as time).

To make clear, explain, expound.

To signify, denote, convey an idea or sense of; द्वौ नञौ प्रकृतार्थ गमयतः 'two negatives make one affirmative'.

To send to.

To bring to a place (acc.).

To impart, grant, bestow.

To intend, mean.

Monier-Williams

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


गम्

Etymology

[सम्पाद्यताम्]
  1. Ved. cl.1 P. गमति( Naigh. ; Subj. गमम्, गमत्[ गमातस्, गमाथAV. ] , गमाम, गमन्RV. ; Pot. गमेमRV. ; inf. गमध्यैRV. i , 154 , 6 )
  2. : cl.2 P. गन्ति( Naigh. ; Impv. 3. sg. गन्तु, [2. sg. गधिSee. आ-, or गहिSee. अधि-, अभ्य्-आ-, आ-, उपा--] , 2. pl. गन्ताor गन्तनRV. ; impf. 2. and 3. sg. अगन्[ RV. AV. ] , 1. pl. अगन्म[ RV. AV. ; cf. Pa1n2. 8-2 , 65 ] , 3. pl. अग्मन्RV. ; Subj. [or aor. Subj. cf. Pa1n2. 2-4 , 80 Ka1s3. ] 1. pl. गन्म, 3. pl. ग्मन्RV. ; Pot. 2. sg. गम्यास्RV. i , 187 , 7 ; Prec. 3. sg. गम्यास्RV. ; pr. p. ग्मत्, x , 22 , 6 )
  3. : cl.3 P. जगन्ति( Naigh. ii , 14 ; Pot. जगम्याम्, यात्RV. ; impf. 2. and 3. sg. अजगन्, 2. pl. अजगन्तor तनRV. )
  4. : Ved. and Class. cl.1 P. (also A1. MBh. etc. ) , with substitution of गच्छ्([= ?]) for गम्, गच्छति (cf. Pa1n2. 7-3 , 77 ; Subj. गा-च्छातिRV. x , 16 , 2 ; 2. sg. गच्छास्[ RV. vi , 35 , 3 ] or गच्छासि[ AV. v , 5 , 6 ] ; 2. pl. गच्छातRV. viii , 7 , 30 ; 3. pl. गच्छान्RV. viii , 79 , 5 ; impf. अगच्छत्; Pot. गच्छेत्; pr. p. गच्छत्RV. etc. ; aor. अगमत्Pa1n2. 3-1 , 55 ; vi , 4 , 98 Ka1s3. ; for A1. with prepositions cf. Pa1n2. 1-2 , 13 ; 2nd fut. गमिष्यतिAV. etc. ; 1st fut. गन्ता[ Pa1n2. 7-2 , 58 ] RV. etc. ; perf. 1. sg. जगमा[ RV. ],3. sg. जगाम, 2. du. जग्मथुर्, 3. pl. जग्मुर्RV. etc. ; p. जगन्वस्[ RV. etc. ] or जग्मिवस्Pa1n2. 7-2 , 68 f. जग्मुषीRV. etc. Page347,1 ; Ved. inf. गन्तवे, गन्तवै; Class. inf. गन्तुम्: Ved. ind.p. गत्वाय, गत्वी; Class. ind.p. गत्वा[ AV. etc. ] , with prepositions -गम्यor -गत्यPa1n2. 6-4 , 38 )

Meanings

[सम्पाद्यताम्]

to go , move , go away , set out , come RV. etc. ; to go to or towards , approach (with acc. or loc. or dat. [ MBh. Ragh. ii , 15 ; xii , 7 ; cf. Pa1n2. 2-3 , 12 ] or प्रति[ MBh. R. ]) RV. etc. ; to go or pass (as time e.g. काले गच्छति, time going on , in the course of time) R. Ragh. Megh. Naish. Hit. ; to fall to the share of( acc. ) Mn. etc. ; to go against with hostile intentions , attack L. ; to decease , die Ca1n2. ; to approach carnally , have sexual intercourse with( acc. ) A1s3vGr2. iii , 6 Mn. etc. ; to go to any state or condition , undergo , partake of , participate in , receive , obtain( e.g. मित्रतां गच्छति, " he goes to friendship " i.e. he becomes friendly) RV. AV. etc. ; जानुभ्याम् अवनीं-गम्, " to go to the earth with the knees " , kneel down MBh. xiii , 935 Pan5cat. v , 1 , 10/11 ; धरणीं मूर्ध्ना-गम्, " to go to the earth with the head " , make a bow R. iii , 11 , 6 ; मनसा-गम्, to go with the mind , observe , perceive RV. iii , 38 , 6 VS. Nal. R. ; (without मनसा)to observe , understand , guess MBh. iii , 2108 ; (especially Pass. गम्यते, " to be understood or meant ") Pa1n2. Ka1s3. and L. Sch. ; दोषेणor दोषतो-गम्, to approach with an accusation , ascribe guilt to a person( acc. ) MBh. i , 4322 and 7455 R. iv , 21 , 3 : Caus. गमयति( Pa1n2. 2-4 , 46 ; Impv. 2. sg. Ved. गमयाor गामय[ RV. v , 5 , 10 ] , 3. sg. गमयतात्AitBr. ii , 6 ; perf. गमयां चकारAV. etc. ) to cause to go( Pa1n2. 8-1 , 60 Ka1s3. )or come , lead or conduct towards , send to( dat. AV. ), bring to a place( acc. [ Pa1n2. 1-4 , 52 ] or loc. ) RV. etc. ; to cause to go to any condition , cause to become TS. S3Br. etc. ; to impart , grant MBh. xiv , 179 ; to send away Pa1n2. 1-4 , 52 Ka1s3. ; " to let go " , not care about Ba1lar. v , 10 ; to excel Prasannar. i , 14 ; to spend time S3ak. Megh. Ragh. etc. ; to cause to understand , make clear or intelligible , explain MBh. iii , 11290 VarBr2S. L. Sch. ; to convey an idea or meaning , denote Pa1n2. 3-2 , 10 Ka1s3. ; (causal of the causal) to cause a person ( acc. )to go by means of jigamiSati another Pa1n2. 1-4 , 52 Ka1s3. : Desid. जिगमिषति( Pa1n2. , or जिगांसतेPa1n2. 6-4 , 16 Siddh. ; impf. अजिगांसत्S3Br. x )to wish to go , be going La1t2y. MBh. xvi , 63 ; to strive to obtain S3Br. x ChUp. ; to wish to bring (to light , प्रकाशम्) TS. i : Intens. जङ्गन्ति( Naigh. ) , जङ्गमीतिor जङ्गम्यते( Pa1n2. 7-4 , 85 Ka1s3. ) , to visit RV. x , 41 , 1 ( p. गनिग्मत्) VS. xxiii , 7 ( impf. अगनीगन्); ([ cf. ? ; Goth. qvam ; Eng. come ; Lat. venio for gvemio.])

गम् gen. abl. ग्मस्See. 2. क्षम्.

Purana Encyclopedia

[सम्पाद्यताम्]

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।


GAM : Music. (Agni Purāṇa, Chapter 348).


_______________________________
*1st word in right half of page 272 (+offset) in original book.

"https://sa.wiktionary.org/w/index.php?title=गम्&oldid=507386" इत्यस्माद् प्रतिप्राप्तम्