राका

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

राका, स्त्री, (रा दाने + “कृदाधारार्च्चिकलिभ्यः कः ।” उणा० ३ । ४० । इति कः । वहुल- वचनादेव न ह्नस्वः ।) नदीविशेषः । (सा च शाल्मलीद्वीपस्थानां नदीनामन्यतमा । यथा, भागवते । ५ । २० । १० । “तेषु वर्षाद्रयो नद्यश्च सप्तैवाभिज्ञाताः । सुरसः शतशृङ्गो वामदेवः कुन्दः कुमुदः पुष्पा- वर्षः सहस्रश्रुतिरिति । अनुमती सिनीवाली सरस्वती कुहू रजनी नन्दा राकेति ॥”) कच्छूरोगः । नवजातरजःस्त्री । (रायते दीयते देवेभ्य हविर्यस्याम् । इति निघण्टुटीकायां देव- राजयज्वा । ५ । ५ । २१ ।) सम्पूर्णेन्दुतिथिः । इति मेदिनी ॥ (यथा, ऋग्वेदे । २ । ३२ । ४ । “राकामहं सुहवां सुष्टुतीहुवे शृणोतु नः सुभगा बोधतुत्मना ॥” “संपूर्णचन्द्रा पौर्णमासी राका ।” इति सायणः ॥ राक्षसीविशेषः । सा च खरस्य शूर्पणखायाश्च जननी । यथा, महाभारते । ३ । २७४ । १-८ । मार्कण्डेय उवाच । “पुलस्त्यस्य तु यः क्रोधादर्द्धदेहोऽभवन्मुनिः । विश्रवा नाम सक्रोधः स वैश्रवणमैक्षत ॥ बुबुधे तन्तु सक्रोधं पितरं राक्षमेश्वरः । कुबेरस्तत्प्रसादार्थं यतते स्म सदा नृप ! ॥ स राजराजो लङ्कायां निवसन्नरवाहनः । राक्षसीः प्रददौ तिसः पितुर्वै परिचारिकाः ॥ ताः सदा तं महात्मानं सन्तोषयितुमुद्यताः । ऋषिं भरतशार्दूल ! नृत्यगीतविशारदाः ॥ पुष्पोत्कटा च राका च मालिनी च विशां पते । अन्योऽन्यस्पर्द्धया राजन् ! श्रेयस्कामाः सुम- ध्यमाः ॥ स तासां भगवांस्तुष्टो महात्मा प्रददौ वरान् । लोकपालोपमान् पुत्त्रानेकैकस्या यथेप्सितान् ॥ पुष्पोत्कटायां जज्ञाते द्वौ पुत्त्रौ राक्षसेश्वरौ । कुम्भकर्णदशग्रीवौ बलेनाप्रतिमौ भुवि ॥ मालिनी जनयामास पुत्त्रमेकं विभीषणम् । राकायां मिथुनं जज्ञे खरः शूर्पणखा तथा ॥”)

अमरकोशः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

राका स्त्री।

पूर्णचन्द्रसहिता_पूर्णिमा

समानार्थक:राका,निशाकर

1।4।8।1।3

कलाहीने सानुमतिः पूर्णे राका निशाकरे। अमावास्या त्वमावस्या दर्शः सूर्येन्दुसङ्गमः॥

पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, कालः

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

राका¦ स्त्री रा--क तस्य नेत्त्वम्।

१ प्रतिपद्युक्तायां पूर्ण-मास्यां सम्पूर्णेन्दुतिथौ

२ नदीभेदे

३ नवजातरजस्कायांमार्य्यां

४ कच्छुरोगे च मेदि॰।

५ आङ्किरसः कन्याभेदेकुहूशब्दे

२१

६२ पृ॰ दृश्यम्।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

राका¦ f. (-का)
1. Full-moon, or the day of full-moon.
2. A girl in whom menstruation has commenced.
3. Scab, itch.
4. The name of a river. E. रा to give, (good fortune,) क Una4di aff.

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

राका [rākā], [रा-क तस्य नेत्वम् Uṇ.3.4]

The full-moon day, particularly the night; दारिद्र्यं भजते कलानिधिरयं राका- धुना म्लायति Bv.2.72,94,165,175;3.11; राकायामकलङ्कं चेदमृतांशोर्भवेद्वपुः K. P.

The goddess presiding over the full-moon day.

A girl in whom menstruation has just commenced.

Itch, scab.

N. of the mother of खर and शूर्पणखा.

N. of a river; L. D. B.

Comp. ईशः full moon; दृष्टं वनं कुमुदितं राकेशकररञ्जितम् Bhāg.1.29.21.

N. of Śiva. -चन्द्रः, -पतिः, -रमणः full moon; राकापतिर्जेष्यति Bv.2.54; राकारमणस्य हन्त साम्राज्यम् 2.15.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

राका f. ( Un2. iii , 40 ) the goddess presiding over the actual day of full moon (or regarded as the Full Moon's consort ; अनुमतिis supposed to preside over the previous day) Jyot. (See. IW. 158 )

राका f. the day of full moon , full moon RV. etc.

राका f. N. of a daughter of अङ्गिरस्and स्मृतिPur.

राका f. of a daughter of अङ्गिरस्and श्रद्धाib.

राका f. of the wife of धातृand mother of प्रातृib.

राका f. of a राक्षसी(the mother of खरand शूर्प-णखा) MBh.

राका f. of a daughter of सु-मालिन्R.

राका f. of a river BhP.

राका f. itch , scab L.

राका f. a girl in whom menstruation has begun L.

Purana index

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

(I)--a daughter of Angiras and स्म्र्ती; wife of धात्रि, and mother of प्रातस्; फलकम्:F1:  भा. IV. 1. ३४; VI. १८. 3; वा. २८. १५; Vi. I. १०. 7.फलकम्:/F a शक्ति. फलकम्:F2:  Br. IV. ३२. १२.फलकम्:/F

(II)--a R. in शाल्मलिद्वीप. भा. V. २०. १०.

(IV)--Two lavas of the afternoon of Pratipada. M. १३३. ३६; १४१. ३३, ४१, ५१. [page३-061+ ३७]

Purana Encyclopedia

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Rākā  : f.: Name of the second Paurṇamāsī when the full moon day extends to two days (cf. yā pūrvā paurṇamāsī sānumatir yottarā sā rākā Ait. Br. 32. 9; Nir. 11. 29).


A. Description: Observing her vows strictly (suvratā) 8. 24. 74.


B. Mythological events:

(1) Rākā, personified, along with Anumatī and many others arrived at the river Sarasvatī to attend the investiture of Kumāra as the general of the gods 9. 44. 12, 16;

(2) she served as one of the reins of the horses of Śiva's chariot when it was made ready for Śiva's fight with the Tripuras (kuhūṁ rākāṁ ca suvratām/yoktrāṇi cakrur vāhānām) 8. 24. 74.


_______________________________
*2nd word in left half of page p266_mci (+offset) in original book.

Mahabharata Cultural Index

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Rākā  : f.: Name of the second Paurṇamāsī when the full moon day extends to two days (cf. yā pūrvā paurṇamāsī sānumatir yottarā sā rākā Ait. Br. 32. 9; Nir. 11. 29).


A. Description: Observing her vows strictly (suvratā) 8. 24. 74.


B. Mythological events:

(1) Rākā, personified, along with Anumatī and many others arrived at the river Sarasvatī to attend the investiture of Kumāra as the general of the gods 9. 44. 12, 16;

(2) she served as one of the reins of the horses of Śiva's chariot when it was made ready for Śiva's fight with the Tripuras (kuhūṁ rākāṁ ca suvratām/yoktrāṇi cakrur vāhānām) 8. 24. 74.


_______________________________
*2nd word in left half of page p266_mci (+offset) in original book.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Rākā in the Rigveda and later denotes the full moon day as a personification. Cf. Candramās.