वयस्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वयः, [स्] क्ली, (वयते वेति अजतीति वा । वय ङ गतो वीगतौ अजगतौ वा + असुन् । अजते- र्वीभावः ।) पक्षी । (यथा, विष्णुपुराणे । १ । ५ । ४६ । “ततः स्वच्छन्दतोऽन्यानि वयांसि वयसो- ऽसृजत् ॥”) वाल्यादिः । इत्यमरः । ३ । ३ । २२९ ॥ (यथा, महामारते । ३ । ६८ । २३ । जीर्णागारमिवाभिवृष्टमवसीदन्तं वृद्धमाचक्षते ॥ तत्रोत्तरोत्तरासु वयोऽवस्थासूत्तरोत्तरा भेषज- मात्राविशेषा भवन्त्यृते च परिहाणे स्तत्राद्या पेक्षया प्रतिकुर्व्वीत । भवन्ति चात्र । वाले विवर्द्धते श्लेष्मा मध्यमे पित्तमेव तु । भूयिष्ठं वर्द्धते वायुर्वृद्धे तद्वीक्ष्य योजयेत् ॥ अग्निक्षारविरेकैस्तु बालवृद्धौ विवर्ज्जयेत् । तत्साध्येषु विकारेषु मृद्बीं कुर्य्यात् क्रियां शनैः ॥” इति सुश्रुते सूत्रस्थाने ३५ अध्यायः ॥
अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वयस् नपुं।
पक्षी
समानार्थक:खग,विहङ्ग,विहग,विहङ्गम,विहायस्,शकुन्ति,पक्षिन्,शकुनि,शकुन्त,शकुन,द्विज,पतत्रिन्,पत्रिन्,पतग,पतत्,पत्ररथ,अण्डज,नगौकस्,वाजिन्,विकिर,वि,विष्किर,पतत्रि,नीडोद्भव,गरुत्मत्,पित्सन्त्,नभसङ्गम,पतङ्ग,वयस्
3।3।231।2।2
ज्वालाभासौ न पुंस्यर्चिर्ज्योतिर्भद्योतदृष्टिषु। पापापराधयोरागः खगबाल्यादिनोर्वयः॥
अवयव : पक्षिपक्षः,पक्षमूलम्,अण्डम्
वैशिष्ट्यवत् : पक्षिशब्दः,पक्षिगतिविशेषः
वृत्तिवान् : पक्षीणां_हन्ता
: गरुडः, कपोतः, श्येनः, उलूकः, भरद्वाजपक्षी, खञ्जनः, कङ्कः, चाषः, भृङ्गः, काष्ठकुट्टः, चातकपक्षी, कुक्कुटः, चटकः, अशुभवादिपक्षिविशेषः, अशुभपक्षिभेदः, कोकिलः, काकः, कालकण्ठकः, चिल्लः, गृध्रः, शुकः, क्रौञ्चः, बकः, सारसः, चक्रवाकः, कलहंसः, कुररः, हंसः, आडिः, जतुका, तैलपायिका, मयूरः, पक्षिजातिविशेषः, भासः, मत्स्यात्खगः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, पक्षी
वयस् नपुं।
बाल्यादिः
समानार्थक:वयस्
3।3।231।2।2
ज्वालाभासौ न पुंस्यर्चिर्ज्योतिर्भद्योतदृष्टिषु। पापापराधयोरागः खगबाल्यादिनोर्वयः॥
पदार्थ-विभागः : , सामान्यम्, अवस्था
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वयस्¦ न॰ अज--असुन् वीमावः।
१ विहगे
२ वाल्याद्यवस्था-याम् अमरः
“वयोऽतिपातोद्गतवातेति” नैष॰।
३ यौवनेच विश्वः।
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वयस्¦ n. (-यः)
1. A bird.
2. Age, time of life.
3. Youth. E. वय् to go, असुन् aff.; or वी as substituted for अज् to go, with the same aff.
Apte
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वयस् [vayas], n. [अज्-असुन् वीभावः]
Age, any time or period of life; गुणाः पूजास्थानं गुणिषु न च लिङ्गं न च वयः U.4.11; नवं वयः R.2.47; पश्चिमे वयसि 19.1; न खलु वयस्तेजसो हेतुः Bh.2.38; तेजसां हि न वयः समीक्ष्यते R.11.1.; Ku.5.16; Bhāg.1.26.4.
Youth, the prime of life; वयसि गते कः कामविकारः Charpaṭa. S.1; Bhāg.8.15.17; वयोगते किं वनिताविलासः Subhāṣ.; so अतिक्रान्तवयाः.
A bird in general; स्मरणीयाः समये वयं वयः N.2.62; मृगवयोगवयोप- चितं वनम् R.9.53;2.9; Śi.3.55;11.47.
A crow; वयांसि किं न कुर्वन्ति चञ्च्वा खोदरपूरणम् Pt.1.23 (here it may mean 'a bird' also.).
Ved. Sacrificial food or oblation.
Energy, strength.
Health, soundness of constitution. -Comp. -अतिग, -अतीत a. (-वयोतिग &c.) advanced in age, aged, decrepit. -अधिक a. (-वयोधिक) older in age, senior. -अवस्था (वयोवस्था) stage or period of life, measure of age; वयो$वस्थां तस्याः श्रुणुत Māl.9.29. -कर a. causing health and vigour of life, prolonging life. -गत a.
come of age.
advanced in years; अयमितर आत्मा कृतकृत्यो वयोगतः प्रैति Ait. Up.2.4. (-तम्) the departure of youth. -परिणतिः, -परिणामः ripeness of age; advanced or old age.
प्रमाणम् measure or length of life.
duration of life. -बाल a. young in years. -वृद्ध a. (-वयोवृद्ध) old, advanced in years.
संधिः transition from one period of life to another; त्रयो वयःसंधयः.
puberty, maturity (period of coming of age). -स्थ a. (-वयःस्थ or -वयस्थ)
youthful; नानावर्णविभक्तानां वयःस्थानां तथैव च Rām.1.53.2.
grown up mature.
strong, powerful. (-स्थ) a friend; contemporary.
(स्था) a female companion.
the yellow myrobalan tree.
small cardamoms. -स्थानम् firmness of youth. -हानिः f.
(वयोहानिः) loss or decline of youth.
loss of youthful vigour.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वयस् n. a web (?) RV. ii , 31 , 5.
वयस् n. (See. 2. वि)a bird , any winged animal , the winged tribe ( esp. applied to smaller birds) RV. etc. etc.
वयस् n. ( वी)enjoyment , food , meal , oblation RV. AV. (See. वीति)
वयस् n. energy (both bodily and mental) , strength , health , vigour , power , might RV. AV. VS. (often with बृहत्; with धाand dat. or loc. of pers. " to bestow vigour or might on ")
वयस् n. vigorous age , youth , prime of life , any period of life , age RV. etc. ( सर्वाणि वयांसि, animals of any age ; वयसा-न्वितor वयसा-ती-त, aged. old)
वयस् n. degree , kind (in वयांसि प्र-ब्रूहि) S3Br.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a name of Hari. भा. VII. १२. २६.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
1. Vayas is a common name for ‘bird’ in the Atharvaveda[१] and later.[२]
2. Vayas denotes in the Atharvaveda[३] and later[४] the ‘age of animals or men.’
Vedic Rituals Hindi
[सम्पाद्यताम्]
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वयस् न.
पशु, बौ.श्रौ.सू. 6.14; बदले में पशुओं को देने की घोषणा करना (क्रीतः सोम इत्याह सोमविक्रयी वयांसि व्याचक्ष्वेत्येषा ते सोमक्रयणी चन्द्रं ते छागा ते वस्त्रं त इति अथैनं हिरण्येन पणते)।
- ↑ iii. 21, 2;
vi. 59, 1;
vii. 96, 1;
viii. 7, 24, etc. - ↑ Taittirīya Saṃhitā, iii. 1, 1, 1;
v. 2, 5, 1;
5, 3, 2. etc. - ↑ xii. 3, 1.
- ↑ Kāṭhaka Saṃhitā, xi. 2;
Taittirīya Brāhmaṇa, iii. 12, 5, 9;
Śatapatha Brāhmaṇa, iii. 1, 2, 21;
3, 3, 3. etc.
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-कल्पद्रुमः
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-अमरकोशः
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-वाचस्पत्यम्
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-शब्दसागरः
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-Apte
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-Monier-Williams
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-Purana index
- संस्कतशब्दाः
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-Vedic Index of Names and Subjects
- यन्त्रोपारोपितकोशांशः-Vedic Rituals Hindi