गर्दभ
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गर्दभ पुं।
गर्दभः
समानार्थक:चक्रीवत्,वालेय,रासभ,गर्दभ,खर
2।9।77।2।4
उष्ट्रोरभ्राजवृन्दे स्यादौष्ट्रकौरभ्रकाजकम्. चक्रीवन्तस्तु वालेया रासभा गर्दभाः खराः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, स्तनपायी
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गर्दभः [gardabhḥ], (-भी f.) [गर्द्-अभच् Uṇ.3.122]
An ass; न गर्दभा वाजिधुरं वहन्ति Mk.4.17; प्राप्ते तु षोडशे वर्षे गर्दभी ह्यप्सरा भवेत् Subhāṣ. The ass is noted for three remarkable qualities: अविश्रान्तं वहेद्भारं शीतोष्णं च न विन्दति । ससंतोषस्तथा नित्यं त्रीणि शिक्षेत गर्दभात् ॥ Chāṇ.7.
Smell, odour. -भम् The white water-lily.
भी A she-ass.
An insect generated in cow-dung. -Comp. -अण्डः, -ण्डकः N. of two trees प्लक्ष & पिप्पली. -आह्वयम् a white lotus. -गदः a particular disease of the skin.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गर्दभ m. " crier , brayer (?) " , an ass RV. AV. etc. ( ifc. f( आ). Katha1s. lxx )
गर्दभ m. a kind of perfume L.
गर्दभ m. pl. N. of a family Pravar. ii , 3 , 3 ; v , 4
गर्दभ n. the white esculent water-lily L.
गर्दभ n. Embelia Ribes L.
गर्दभ n. a kind of beetle (generated in cow-dung) Sus3r. v
गर्दभ n. N. of several plants( अपराजिता, कटभी, श्वेतकण्टकारी) L.
गर्दभ n. = गर्दभिकाL.
गर्दभ Nom. P. भति, to represent an ass Sa1h. x , 21 a/b.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Gardabha, ‘the ass,’ is mentioned in the Rigveda[१] as inferior to the horse. In the Taittirīya Saṃhitā he again appears as inferior to the horse,[२] but at the same time as the best bearer of burdens (bhāra-bhāritama) among animals.[३] The same authority styles the ass dvi-retas, ‘having double seed,’[४] in allusion to his breeding with the mare as well as the she-ass. The smallness of the young of the ass, and his capacity for eating, are both referred to.[५] The disagreeable cry of the animal is mentioned in the Atharvaveda,[६] and in allusion to this the term ‘ass’ is applied opprobriously to a singer in the Rigveda.[७] A hundred asses are spoken of as a gift to a singer in a Vālakhilya hymn.[८] The mule (aśvatara) is the offspring of an ass and a mare, the latter, like the ass, being called dviretas,[९] ‘receiving double seed,’ for similar reasons. The male ass is often also termed Rāsabha. The female ass, Gardabhī, is mentioned in the Atharvaveda[१०] and the Bṛhadāraṇyaka Upaniṣad.[११]
Vedic Rituals Hindi
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
गर्दभ पु.
गधा, आप.श्रौ.सू. 9.14.14, भा.श्रौ.सू. 9.16.18; ला.श्रौ.सू. 9.8.16; =रथ; जै.ब्रा. III.328.
- ↑ iii. 53, 23. A car drawn by asses is referred to in the Aitareya Brāhmaṇa, iv. 9;
see also Khara. - ↑ v. 1, 2, 1. 2.
- ↑ v. 1, 5, 5.
- ↑ v. 1, 5, 5;
vii. 1, 1, 2;
Jaiminīya Brāhmaṇa, i. 57, 4 (Oertel, Transactions of the Connecticut Academy of Arts and Sciences, 15, 177-180): of the Rāsabha, Śatapatha Brāhmaṇa, vi. 3, 1, 23. - ↑ Taittirīya Saṃhitā, v. 1, 5, 5.
- ↑ viii. 6, 10.
- ↑ i. 29, 5.
- ↑ viii. 56, 3.
- ↑ Taittirīya Saṃhitā, vii. 1, 1, 2. 3;
Pañcaviṃśa Brāhmaṇa, vi. 1, 6;
Jaiminīya Brāhmaṇa, i. 57, 4. - ↑ x. 1, 4.
- ↑ i. 4, 8. For other references to the ass as Gardabha, see Av. v. 31, 3;
Aitareya Brāhmaṇa, iii. 34;
Śatapatha Brāhmaṇa, iv. 5, 1, 9;
xii. 7, 1, 5.
Cf. Zimmer, Altindisches Leben, 232, 233.