दृति

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दृतिः, पुं, (दृणातीति । द विदारे + “दृणाते- र्हस्वश्च ।” उणां । ४ । १८३ । इति तिः ह्रस्वश्च ।) चर्म्मपुटकः । अस्य पर्य्यायः । स्वल्लः २ । इति हेमचन्द्रः । ४ । ९१ ॥ (यथा, मनुः । २ । ९९ । “इन्द्रियाणान्तु सर्व्वेषां यद्येकं क्षरतीन्द्रियम् । तेनास्य क्षरति प्रज्ञा दृतेः पात्रादिवोदकम् ॥”) मत्स्यः । इति मेदिनी । ते, २६ ॥ (गलकम्बलः । यथा, महाभारते । १३ । ७९ । १८ । “सवतसां पीवरीं दत्त्वा दृतिकण्ठामलङ्कृताम् । वैश्वदेवमसंवाधं स्थानं श्रेष्ठं प्रपद्यते ॥” “दृतिकण्ठां प्रलम्बगलकम्बलाम् ।” इति तट्टी- कायां नीलकण्ठः ॥ मेघः । इति निघण्टुः । १ । १० ॥ यथा, ऋग्वेदे । ७ । १०३ । २ । “दिव्या आपो अभि यदेनमायन् दृतिं न शुष्कं सरसी शयानम् ॥”)

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दृति¦ स्त्री दॄ--विदारे ति कित् ह्रस्वश्च।

१ चर्ममयपात्रे

२ म-त्स्ये च मेदि॰।
“इन्द्रियाणां तु सर्वेषां यद्येकं क्षरती-न्द्रियम्। तेनास्य क्षरति प्रज्ञा दृतेः पात्रादिवोदकम्” मनुः
“कपाले यद्वदापः स्युः श्वदृतौ च यथा पयः। आश्र-यस्थानदोषेण वृत्तहीने तथा श्रुतम्” भा॰ शा॰

१३

२४ श्लो॰। दृतौ भवः ढञ् दार्त्तेय दृतिभवे स्त्रियां ङीप्। मत्स्ये
“मांसादष्टगुणा दृतिः” उज्ज्वलद॰ धृतवाक्यम्।

३ रोमशचर्मणि

४ गलकम्बले च
“सवत्सां पीवरीं दत्त्वा दृति-कण्ठामलङ्कृताम्” भा॰ अनु॰

७९ अ॰।
“दृतिकण्ठां[Page3669-a+ 38] प्रलम्बगलकम्बलाम्” नीलकण्ठः
“दृतिकण्ठमनड्वाहंसर्वरत्नैरलङ्कृतम्” तत्रैवाध्याये।

५ मेघे निघण्टुः

६ सत्र-विशेषकारके यजमानभेदे द्वतिवातवतोरयनशब्दे दृश्यम्।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दृति¦ f. (-तिः)
1. A bellows.
2. A fish.
3. A skin of leather, or a leather bag for holding water.
4. Skin, hide. E. दृ to divide, क्तिन् aff.

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दृतिः [dṛtiḥ], m., f. [दॄ-विदारणे तिकित् ह्रस्वश्च]

A leathern bag for holding water &c.; इन्द्रियाणां तु सर्वेषां यद्येकं क्षरती- न्द्रियम् । तेनास्य क्षरति प्रज्ञा दृतेः पादादिवोदकम् ॥ Ms.2.99; Y.3.268.

A fish.

A skin, hide.

A pair of bellows; हृतय इव श्वसन्ति Bhāg.1.87.17.

Ved. A cloud.

A dewlap (of cow or bull); सवत्सां पीवरीं दत्वा दृतिकण्ठामलंकृताम् Mb.13.79.18.

A syringe; ता देवरानुत सखीन्सिषिचुर्दृतीभिः क्लिन्नाम्बरा विवृतगात्रकुचोरुमध्याः Bhāg. 1.75.17. -Comp. -हरिः a dog. -हारः a water carrier.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दृति m. (fr. दॄ)a skin of leather , a leather bag for holding water and other fluids( fig. = a cloud) , skin , hide , a pair of bellows RV. AV. Br. Mn. MBh. etc.

दृति m. a fish L.

दृति m. N. of a man with the patr. ऐन्द्रो-तिor ऐन्द्रोतTa1n2d2yaBr. ([ cf. दार्तेय; Gk. ?]).

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

1. Dṛti, a ‘leather bag to hold fluids,’ is frequently mentioned in the Rigveda and later. In one passage it is called dhmāta, ‘inflated,’ the man afflicted with dropsy being compared with such a bag. Milk (Kṣīra) and intoxicating liquor (Surā) are mentioned as kept in bags.

Vedic Rituals Hindi

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

दृति स्त्री.
(दृ+क्तिन्) चमड़े का मशक ‘दृतिं न शुष्कं सरसी शयानम्’, ऋ.वे. 7.1०3.०2, (दृतेः चतुर्थं पादं स्तनं कृत्वा पिन्वयेत्), बौ.श्रौ.सू. 11.18 ः 5 (प्रर्वग्य प्रायश्चित्त)। दृतिनवनीत (दृतेः नवनीतम्, दृतौ सिद्धं नवनीतम्) न. सञ्चरण (हिलने-डुलने) के कारण चर्म के झोले (मशक) में तैयार हुआ मक्खन, मा.श्रौ.सू. 9.3.2.4 (साद्यस्क्र)।