द्रप्स
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्रप्स नपुं।
शिथिलदधिः
समानार्थक:द्रप्स
2।9।51।2।2
तत्तु शुष्कं करीषोऽस्त्री दुग्धं क्षीरं पयस्समम्. पयस्यमाज्यदध्यादि द्रप्स्यं दधि घनेतरत्.।
पदार्थ-विभागः : पक्वम्
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्रप्स¦ न॰ दृप्यति कफोऽनेन दृप--बा॰ क्स ऋतो रः। घनेतर-दध्नि(जलोदै) अमरः पृषो॰ द्रप्स्य द्राप्स इत्येते अपितत्रार्थे अमरटीकायां भरतः।
२ रसे पु॰।
“भुवनानामू-र्मिर्द्रप्सो अपामसि” यजु॰
१४ ।
५
“द्रप्सो रसः” वेददी॰
“यस्ते द्रप्स स्कन्दति यस्ते अंशुरिति यो स्तोकः। स्कन्दति स द्रप्सस्तत्तमाह यस्ते अंशुरिति तदंशुमाहग्रावच्युतः” शत॰ ब्रा॰
४ ।
२ ।
४ ।
२
“सोऽष्टौ द्रप्सान्गर्भ्यभवत्तेऽष्टौ वसवोऽसृज्यन्त तानस्यामुपादधात्” शत॰ब्रा॰
६ ।
१ ।
२ ।
६ ।
३ द्रुतगतियुक्ते च
“अनुद्रप्सास इन्दवः” ऋ॰
९ ।
६ ।
४
“द्रप्सासः द्रुतगतयः” भा॰
शब्दसागरः
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्रप्स¦ mn. (-प्सः-प्सं) Thin or diluted curds. E. दृप् to please, affix क्स; also त्रप्स and द्रप्स्य | दृप्यति कफोऽनेन | (जलो दै) |
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्रप्स [drapsa], a. Dripping, trickling down.
प्सः A drop; द्रप्सो न श्वेतो मृगस्तुविष्मान् Rv.7.87.6.
A spark (of fire); द्रप्सा यत् ते यवसादो व्यस्थिरन् Rv.1.94.11.
a flag, banner; द्रप्सं दविध्वद् गविषो न स त्वा Rv.4.13.2 (पार्थिवं रजः as Sāyaṇa). -प्सम् Diluted sour milk, diluted curds; (also द्रप्स्यम्).
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्रप्स m. (2. द्रु?)a drop (as of सोम, rain , semen etc. ) RV. S3Br. Gr2S3rS.
द्रप्स m. a spark of fire RV. i , 94 , 11 ; x , 11 , 4
द्रप्स m. the moon(See. इन्दु) , vii , 87 , 6
द्रप्स m. flag , banner iv , 13 , 2
द्रप्स n. thin or diluted curds L.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Drapsa is a common word from the Rigveda onwards[१] for a ‘drop’: according to Sāyaṇa,[२] a ‘thick drop’ as opposed to stoka, a ‘small drop.’ Hence there frequently occurs the expression dadḥi-drapsa,’ ‘drop of curds.’[३] In the Rigveda[४] the word normally denotes the thick drops of Soma or the Soma itself.
In two passages[५] Roth[६] sees the sense of ‘banner,’ which is adopted by Oldenberg.[७] Geldner,[८] on the other hand, considers that ‘dust’ is meant, but this interpretation is not very probable. Max Müller[९] renders the word ‘rain-drop’ in one of the passages.
Vedic Rituals Hindi
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्रप्स पु.
(सोम की) बूंद, द्रा.श्रौ.सू. 7.2.11; ला.श्रौ.सू. 3.2.11
- ↑ Rv. i. 94, 11 (perhaps a ‘drop’ of fire);
v. 63, 4 (‘rain-drop’);
vii. 33, 11 (= retas);
Śatapatha Brāhmaṇa, vi. 1, 2, 6;
drapsin (‘thick-flowing’), xi. 4, 1, 15. - ↑ Taittirīya Saṃhitā, 1, p. 70, 7. Cf. the epithet uru-drapsa, Taittirīya Saṃhitā, iii. 3, 10, 2;
Sāyaṇa, on Av. xviii. 4, 18, takes drapsa to mean ‘drops of curd’;
so Agnisvāmin on Lāṭyāyana Śrauta Sūtra, iii. 2, 4. - ↑ Śatapatha Brāhmaṇa, ix. 2, 3, 40.
- ↑ ix. 78, 4;
85, 10;
89, 2;
97, 56;
108, 8;
x. 11, 4;
17, 11. 12. Cf. Taittirīya Saṃhitā, iii. 3, 9. 1. - ↑ iv. 13, 2, and drapsin in i. 64, 2.
- ↑ St. Petersburg Dictionary, s.v. satvan;
Bo7htlingk, Dictionary, s.v. drapsa, drapsin. - ↑ Sacred Books of the East, 46, 357: Ṛgveda-Noten, 1, 64, 65.
- ↑ Vedische Studien, 3, 57, 58;
Rigveda, Glossar, 88. - ↑ Sacred Books of the East, 32, 104. Cf. Macdonell, Vedic Mythology, p. 80, with reference to Rv. i. 64, 2.
Cf. Macdonell, op. cit., pp. 105, 113.