मेधातिथि
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मेधातिथिः, पुं, (मेधायाः धारणावद्वुद्धेरतिथि- रिव ।) मनुसंहिताटीकाकृत् । मुनिविशेषः । यथा, श्रीभागवते । १ । १९ । १० । “मेधातिथिर्देवल आर्ष्टषेणो भरद्वाजो गौतमः पिप्पलादः ॥” (प्रियव्रतपुत्त्रः स च शाकद्बीपाधिपतिः । यथा, श्रीमद्भागवते । ५ । २० । २४ -- २५ । “यस्मिन् हि शाको नाम महीरुहः स्वक्षेत्र- व्यपदेशकः । यस्य ह महासुरभिगन्धस्तद्द्वीप- मनुवासयति । तस्यापि प्रैयव्रत एवाधिपति- र्नाम्ना मेधातिथिः ॥” * ॥ सप्तदश द्वापरयुगस्य व्यासः । यथा, देवीभागवते । १ । ३ । ३० । “मेधातिथिः सप्तदशे व्रती ह्यष्टादशे तथा ॥” प्रजापतेः कर्द्दमस्य पुत्त्रः । यथा, मार्कण्डेये । ५३ । १५ । “अग्निध्रो मेधातिथिश्च वपुष्मांश्च तथापरः ॥” दक्षसावर्णिमन्वन्तरे सप्तर्षीणामेकतमः । यथा, मार्कण्डेये । ९४ । ८ । “मेधातिथिर्वसुः सत्यो ज्योतिष्मान् द्युतिमां- स्तथा । सप्तर्षयोऽन्यः सबलस्तथान्वो हव्यवाहनः ॥” नदीविशेषे, स्त्री । यथा, महाभारते । ३ । २२१ । २३ । “चर्म्मण्वती मही चैव मेध्या मेधातिथिस्तथा । ताम्रावती वेत्रवती नद्यस्तिस्रोऽथ कौशिकी ॥”)
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मेधातिथि/ मेधा m. N. of a काण्व(author of RV. 1 , 12-23 , viii , 1 etc. ) RV. viii , 8 , 20
मेधातिथि/ मेधा m. of the father of कण्वMBh. R.
मेधातिथि/ मेधा m. of a son of मनुस्वायम्भुवHariv.
मेधातिथि/ मेधा m. of one of the 7 sages under मनुसावर्णib.
मेधातिथि/ मेधा m. of a son of प्रिय-व्रतPur.
मेधातिथि/ मेधा m. (also with भट्ट)of a lawyer and commentator on the मानव-धर्म-शास्त्रKull. on Mn. ix , 525 ( IW. 303 )
मेधातिथि/ मेधा m. of a river MBh.
मेधातिथि/ मेधा m. a parrot L.
मेधातिथि/ मेधा-- See. under मेध.
Purana index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
(II)--a son of Priyavrata, and appointed lord of the शाकद्वीप (प्लक्षद्वीप-वि। प्।). He divided it among his seven sons and retired to a hermitage. भा. V. 1. २५ and ३३; २०. २५; Vi. II. 1. 7, १२.
(III)--a son of कण्व. From him came प्रस्कण्व and other Brahmanas; ancestor of the काण्वायन द्विजस्। भा. IX. २०. 7; M. ४९. ४७; Vi. IV. १९. 6-7, ३१-2. [page२-734+ २९]
(IV)--one of the ten sons of स्वायम्भुव Manu; attained heaven by तपस्; फलकम्:F1: Br. II. १३. १०४; M. 9. 5; १४३. ३८; वा. ३१. १७.फलकम्:/F consecrated for प्लक्ष- द्वीप; फलकम्:F2: Ib. ३३. 9.फलकम्:/F a राजऋषि. फलकम्:F3: Ib. ५७. १२२.फलकम्:/F
(V)--one of the ten sons of Kardama and king of प्लक्षद्वीप. फलकम्:F1: Br. II. १४. 9, ११, ३५-7, ४०-41.फलकम्:/F His sons, शान्तभय, शिशिर, Sukho- daya, Nanda, शिव, क्षेमक and Dhruva. These ruled the वर्षस् of the same names in the epoch of स्वायम्भुव Manu; attained heaven by तपस्। ^2 Ib. II. ३०. ३९.
(VI)--a god of Sumedhasa group. Br. II. ३६. ५८.
(VII)--(Paulastya) a sage of the Rohita group. Br. IV. 1. ६२.
(VIII)--a son of कण्ठ; from him काण्ठा- yana Brahmanas; married the daughter of Anupama and had a number of sons. वा. ९९. १३१.
(IX)--a son of अजमीढ and केशिनी. वा. ९९. १६९.
(X)--a sage of the IX epoch of Manu. Vi. III. 2. २३.
Purana Encyclopedia
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Medhātithi : f.: Name of a river.
One of the rivers listed by Mārkaṇḍeya which are declared to be mothers of the firehearths 3. 212. 22 (for other details see Murmurā ).
_______________________________
*4th word in right half of page p417_mci (+offset) in original book.
previous page p416_mci .......... next page p418_mci
Mahabharata Cultural Index
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Medhātithi : f.: Name of a river.
One of the rivers listed by Mārkaṇḍeya which are declared to be mothers of the firehearths 3. 212. 22 (for other details see Murmurā ).
_______________________________
*4th word in right half of page p417_mci (+offset) in original book.
previous page p416_mci .......... next page p418_mci
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Medhātithi,[१] Medhyātithi[२] (‘having a guest at the sacrifice’) appear to be the names of one and the same man, a descendant of Kaṇva and a famous Vedic Ṛṣi, to whom the authorship of various hymns[३] is attributed in the Anukramaṇī (Index). To him Indra is said in the Rigveda[४] to have come in the form of a ram: this myth is perpetuated in the Subrahmaṇyā formula[५] recited by the priest while the Soma is being carried within the sacrificial enclosure, when Indra is hailed as ‘ram of Medhātithi.’ He appears also as a rival of Vatsa, whom he accused of low birth, but who convinced him of his error by undergoing a fire ordeal (cf. Divya).[६] In the Atharvaveda[७] he is mentioned with many other sages, and occurs elsewhere[८] also as a sage.
- ↑ This is the form of the later texts and of Rv. viii. 8, 20, where he occurs with Kaṇva.
- ↑ This is the usual form in the Rv.: i. 36, 10. 11. 17;
viii. 1, 30;
2, 40;
33, 4;
49, 9;
51, 1;
ix. 43, 3. - ↑ i. 12-23;
viii. 1-3;
22. 23;
ix. 4143. In the ascriptions Medhātithi and Medhyātithi are confused. - ↑ viii. 2, 40. Cf. i. 51, 1, where, however, there is no mention of Medhāithi.
- ↑ Jaiminīya Brāhmaṇa, ii. 79;
Ṣaḍviṃśa Brāhmaṇa, i. 1;
Śatapatha Brāhmaṇa, iii. 3, 4, 18;
Taittirīya Āraṇyaka, i. 12, 3. Moreover, the legend is alluded to in the Śāṭyāyanaka. See Sāyaṇa on Rv. i. 51, 1;
viii. 2, 40, and Oertel, Journal of the American Oriental Society, 16, ccxl. On the explanation of the legend, cf. Weber, Indische Studien, 9, 38 et seq. - ↑ Pañcaviṃśa Brāhmaṇa, xiv. 6, 6.
- ↑ iv. 29, 6.
- ↑ As a Gṛhapati at the sacrifice of the Vibhindukīyas, Jaiminīya Brāhmaṇa, iii. 233 (Journal of the American Oriental Society, 18, 38);
Pañcaviṃśa Brāhmaṇa, xv. 10, 1;
Kauṣītaki Brāhmaṇa, xxviii. 2.
Cf. Ludwig, Translation of the Rigveda, 3, 102, 105;
Macdonell, Vedic Mythology, p. 146.