इरिण
यन्त्रोपारोपितकोशांशः[सम्पाद्यताम्]
कल्पद्रुमः[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
इरिणम्, क्ली, (ऋच्छतीति । ऋ गतिप्रापणयोः, किदिच्चेति इनन् ।) शून्यम् । ऊषरभूमिः । इत्य- जयः ॥ (यथा, मनुः । ३ । १४२ ।) “यथेरिणे वीजमुप्त्वा न वप्त्वा लभते फलम्” ।)
वाचस्पत्यम्[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
इरिण¦ न॰ ऋ--इन किच्च।
१ ऊषरभूमौ,
२ निरालम्बे,
३ शून्येच।
“यथा गौरो अपाकृतं तृष्यन्नेत्यवेरिणम्” ऋ॰
८ ,
४ ,
३ ।
“यथेरिणे वीजमुप्त्वा न वप्ता लभते फलम्” मनुः।
शब्दसागरः[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
इरिण¦ n. (-णं)
1. A desert, an inhospitable region.
2. Salt or barren soil. E. ऋ to go, इनन् Una4di affix, and the initial changed to इ।
Apte[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
इरिणम् [iriṇam], [ऋ-इनच्-किदिच्च Uṇ.2.51.]
A salt-ground, saline soil; यथेरिणे बीजमुप्त्वा न वप्ता लभते फलम् Ms.3.142; Y.1.151.
Hence, a bare or barren soil, desert, dreary region.
Non-support.
A rivulet, well (Ved.).
A hollow, hole.
A dice-board; प्रवातेजा इरिणे वर्वृताना Rv.1.34.1. -णः Calamus Scriptorious (Mar. बोरू), Mb.2.
Monier-Williams[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
इरिण n. ( ऋ, " to go " Un2. ii , 51 ; connected with इरा) , a water-course
इरिण n. a rivulet , well RV.
इरिण n. any excavation in the ground , a hollow , hole AV. TS. S3Br. Ka1tyS3r.
इरिण n. a dice-board RV. x , 34 , 1
इरिण n. a desert , an inhospitable region
इरिण n. a bare plain , barren soil
इरिण n. salt soil Mn. Ya1jn5. MBh. etc.
Vedic Index of Names and Subjects[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Iriṇa (neut.) occurs not rarely in the later Saṃhitās[१] and Brāhmaṇas[२] in the sense of ‘a cleft in the ground,’ usually natural (sva-kṛta). The same meaning is also, as Pischel[३] shows, to be ascribed to it in three passages of the Rigveda,[४] in one[५] of which the hole is referred to as ‘made by water’ (apā kṛtam). In another passage of the Rigveda[६] the word refers to the place on which the dice are thrown. Hence Pischel[७] concludes that the dicing-board must have been so called because it contained holes into which the dice had to be thrown if possible. Lüders,[८] however, points out that this assumption is not necessary; the dice (Akṣa) were merely thrown on a space dug out, which could be called Iriṇa, as being a hole in the ground, though not a natural one. This view is supported by the commentary of Sāyaṇa,[९] as well as by Durga in his note on the Nirukta.[१०]
Vedic Rituals Hindi[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
इरिण पु.
स्वाभाविक रूप से खुदा हुआ भूमि का टुकड़ा, आप.श्रौ.सू. 5.25.9 (रु. स्वभावतः ऊषरे देशे नावस्येत् आहितागिन्व्रतानि, मा.श्रौ.सू. 1.5.6.17; 6.1.5.16 (अनुवाद- स्वाभाविक रूप से बंजर); 9.1.1.12; जै.ब्रा. I.134।
- ↑ Av. iv. 15, 12;
Taittirīya Saṃhitā, ii. 5, 1, 3;
iii. 4, 8, 5;
v. 2, 4, 3;
Kāṭhaka Saṃhitā, ix. 16. - ↑ Śatapatha Brāhmaṇa, v. 2, 3, 2;
vii. 2, 1, 8. - ↑ Vedische Studien, 2, 222-225.
- ↑ i. 186, 9;
viii. 4, 3;
87, 1. 4. - ↑ viii. 4, 3.
- ↑ x. 34, 1. 9.
- ↑ Op. cit., 2, 225.
- ↑ Das Würfelspiel im alben Indian, 14.
- ↑ On Rv., loc. cit. (ā-sphūra).
- ↑ ix. 8 (āsphuraka-sthāna).