कर्मार
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]अमरकोशः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कर्मार पुं।
वेणुः
समानार्थक:वंश,त्वक्सार,कर्मार,त्वाचिसार,तृणध्वज,शतपर्वन्,यवफल,वेणु,मस्कर,तेजन
2।4।160।2।3
स्याद्भद्रमुस्तको गुन्द्रा चूडाला चक्रलोच्चटा। वंशे त्वक्सारकर्मारत्वचिसारतृणध्वजाः॥
अवयव : वेणोः_फलम्,वम्शादिग्रन्थिः
वृत्तिवान् : वेणुवादकः
: वाताहतवेणुः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, तृणम्
वाचस्पत्यम्
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कर्मार¦ पु॰ कर्म ऋच्छति ऋ--अण्।
१ कर्मकारके (कामार)जातिभेदे,
“नमस्तक्षभ्योरथकारेभ्यश्च वो नमोनमः, नमःकुलालेभ्यः कर्मारेभ्यश्च वो नमोनमः” यजु॰
६ ,
२७ ।
“तपसे कौलालं मायायै कर्मारम्” यजु॰
३० ,
७ , पुरुष-मेधे
“मायायै कर्मारं लौहकारम्” वेददी॰।
“कर्मारस्य निषादस्य रङ्गावतारकस्य च” मनुः।
“येधीवानोरथकाराः कर्मारा ये मनीषिणः” अथ॰
६ ,
५ ,
२ वंशभेदे (वेडवां श),
३ कर्मरङ्गवृक्षे च राजनि॰।
४ कर्म्मप्राप्तरि त्रि॰ स्वार्थेकन्। कर्मारक कर्मरङ्गे वृक्षे(कामराङ्गा) पु॰ राजनि॰।
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कर्मारः [karmārḥ], 1 A blacksmith; Y.1.163; Ms.4.215; a polisher of tools and weapons (Mar. शिकलगार); ततः संधाय विमलान् भल्लान् कर्मारमार्जितान् Mb.6.94.34.
A bamboo. ... कर्मारकुलसंकुला Śiva. B.19.32.
Monier-Williams
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कर्मार m. an artisan , mechanic , artificer
कर्मार m. a blacksmith etc. RV. x , 72 , 2 AV. iii , 5 , 6 VS. Mn. iv , 215 etc.
कर्मार m. a bamboo L.
कर्मार m. Averrhoa Carambola L.
Vedic Index of Names and Subjects
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Karmāra, the ‘smith,’ is several times mentioned with approval in the Vedic Saṃhitās.[१] In the Atharvaveda[२] smiths appear with fishermen (dhīvānaḥ) and chariot-builders (rathakārāḥ), all being classified as clever workers (manīṣiṇaḥ): possibly a quasi-caste of smiths was already developing from the guild organization that probably existed.[३]
Little is known of the smith's methods of work and of his tools. No doubt he smelted (dhmā) the ore in the fire; hence he is called dhmātṛ, the ‘smelter.’[४] Mention is also made of his bellows of birds' feathers.[५] He made metal vessels (gharma ayasmaya)[६] to be put on the fire: even the Soma cup could occasionally be made of hammered metal (ayo-hata).[७]
- ↑ Rv. x. 72, 2;
Av. iii. 5, 6;
Kāṭhaka Saṃhitā, xvii. 13;
Maitrāyaṇī Saṃhitā, ii. 9, 5;
Vājasaneyi Saṃhitā, xvi. 27;
xxx. 7. Cf. karmāra, Rv. ix. 112, 2;
Taittirīya Brāhmaṇa, iii. 4, 3, 1. - ↑ iii. 5, 6. The exact sense of the passage is doubtful. Zimmer, Altindisches Leben, 252;
Bloomfield, Hymns of the Atharvaveda, 144;
and Whitney, Translation of the Atharvaveda, 92, take the reference to be to ‘skilled chariot-makers’ (dhīvāno ratha-kārāḥ) and ‘clever smiths,’ but this is perhaps less likely. The commentator interprets dhīvānaḥ as ‘fishermen’ (in the later language dhīvara means both a ‘clever man’ and a ‘fisherman’). - ↑ Cf. Fick, Die sociale Gliederung, 182.
- ↑ Rv. v. 9. 5.
- ↑ Rv. ix. 112, 2.
- ↑ Rv. v. 30, 15.
- ↑ Rv. ix. 1, 2.
Cf. Zimmer, op. cit., 252, 253;
Weber, Indische Studien, 17, 196 et seq.;
Über den Rājasūya, 19 et seq.