श्वन्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः[सम्पाद्यताम्]
वाचस्पत्यम्[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
श्वन्¦ पु॰ श्वि--कनिन् नि॰। कुक्कुरे तज्जातिस्त्रियां ङीप्{??}नी। [Page5158-b+ 38]
शब्दसागरः[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
श्वन्¦ m. (-श्वा-श्वानौ-श्वानः) Accu. plu. (-शुनः) A dog. f. (-शुनी) A bitch. E. श्वि to increase, Una4di aff. कनिन्, form irr.
Apte[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
श्वन् [śvan], m. [श्वि-कनिन् नि˚ Uṇ.1.158] (Nom. श्वा, श्वानौ, श्वानः acc. pl. शुनः; शुनी f.) A dog; श्वा यदि क्रियते राजा स किं नाश्नात्युपानहम् Subhāṣ; Bh.2.31; Ms.2.28. -Comp. -अदः = श्वपाकः q. v.; श्वादो$पि सद्यः सवनाय कल्पते Bhāg.3.33.6.-अश्वः an epithet of Bhairava. -क्रीडिन्, -वत् m. a keeper or breeder of sporting dogs; Ms.3.164;4.216.-गणः a pack of hounds.
गणिकः a hunter.
a dog feeder. -जीविका dog's life, servitude.
दंष्ट्रा a dog's tooth.
The गोक्षुर plant (Mar. गोखरू). -दयितम् a bone. -धूर्तः a jackal. -नरः a snappish or currish fellow. -निशम्, -निशा a night on which dogs bark; (the 14th day of the dark half of a month). -पच् m.,
पचः a man of a very low and degraded caste, an outcast, a Chāṇḍāla; Ms.3.92; श्वपचात्मभुवोर्निरन्तरा मम भूयात् परमात्मनि स्थितिः Bv.4.23.
a dog-feeder.
a public executioner.
पदम् a dog's foot.
a mark like a dog's foot (to be branded on the forehead of a thief); स्तेये च श्वपदं कार्यम् Ms.9.237. -पाकः an outcast, a Chāṇḍāla; क्षत्तुर्जातस्तथोग्रायां श्वपाक इति कीर्त्यते Ms.1.19; श्वपाको जल्पाको भवति मधुपाकोपमगिरा । देव्यपराधक्षमापनस्तोत्रम् 6; शुनि चैव श्वपाके च पण्डिताः समदर्शिनः Bg.5.18; G. L.29.-फलम् lime or citron. -फल्कः N. of the father of Akrūra. -भीरुः a jackal. -यूथ्यम् a pack of dogs.-वृत्तिः f.
the life of a dog (to which servitude is often likened); सेवां लाघवकारिणीं कृतधियः स्थाने श्ववृत्तिं विदुः Mu.3.14; Ms.4.6.
servitude, service; सत्यानृताभ्यामपि वा न श्ववृत्त्या कदाचन (जीवेत्) Ms.4.4.
व्याघ्रः a beast of prey.
a tiger.
a leopard. -हन् m. a hunter.
Monier-Williams[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
श्वन् m. ( nom. sg. du. pl. श्वा, श्वानौ, श्वानस्; weakest base शुन्See. 2. शुनetc. , p.1082 ; in some comp. श्वाfor श्वSee. below) , a dog , hound , cur RV. etc. etc.
श्वन् (prob. fr. श्वि)in ऋजि-, दुर्गृभि-, and मातरि-श्वन्, qq. vv.
Vedic Index of Names and Subjects[सम्पाद्यताम्]
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Śvan in the Rigveda[१] and the Atharvaveda[२] is the word for ‘dog,’ the feminine being Śunī.[३] The dog was a tame animal,[४] and used to guard the house from thieves or other intruders.[५] He was also employed in hunting the boar (varāha-yu),[६] but was no match for the lion.[७] A hundred dogs are mentioned as a gift in a Dānastuti (‘Praise of Gifts’) in a Vālakhilya hymn.[८] Elsewhere the dog is regarded as unfit for sacrifice, as being unclean,[९] and is driven away from the sacrifice.[१०] To eat dog's flesh was a last resort of despair and hunger.[११] The bones of the feast were given to the dog.[१२] Saramā figures in legend as Indra's faithful dog[१३] searching for the cows. Rudra is lord of dogs (śva-pati) in the Yajurveda;[१४] the ‘dog-keeper’ (śvanin) is mentioned in the list of sacrificial victims at the Puruṣamedha (‘human sacrifice’) in the same Saṃhitā.[१५] The four-eyed (catur-akṣa) dogs of certain texts[१६] are, of course, mythological.[१७] Cf. Kurkura.
- ↑ i. 161, 13 (where the sense is quite obscure);
182, 4;
ii. 39, 4, etc. - ↑ Av. vi. 37, 3;
xi. 2, 2;
Pañcaviṃśa Brāhmaṇa, viii. 8, 22, etc. - ↑ Av. iv. 20, 7 (catur-akṣī);
Śatapatha Brāhmaṇa, vi. 5, 2, 10. - ↑ Rv. ii. 39, 4.
- ↑ Rv. vii. 55, 5.
- ↑ Rv. x. 86, 4.
- ↑ Av. iv. 36, 6.
- ↑ Rv. viii. 55, 3.
- ↑ Jaiminīya Brāhmaṇa, i. 51, 4;
Satapatha Brāhmaṇa, xii. 4, 1, 4. - ↑ Rv. ix. 101, 1.
- ↑ Rv. iv. 18, 3. Later, śva-paca (‘dog-cooking’) denotes a degraded caste.
- ↑ Av. vi. 37, 3. Cf. ix. 4, 16.
- ↑ i. 62, 3;
72, 8, etc. See Macdonell, Vedic Mythology, p. 151. - ↑ Vājasaneyi Saṃhitā, xvi. 28;
Kāṭhaka Saṃhitā, xvii. 13;
Maitrāyaṇī Saṃhitā, ii. 9, 5. - ↑ Vājasaneyi Saṃhitā, xvi. 27;
xxx. 7;
Taittirīya Brāhmaṇa, iii. 4, 3, 1, etc. Cf. śva-nī (‘dog-leader’), Maitrāyaṇī Saṃhitā, ii. 9, 5. - ↑ Cf. Rv. x. 14, 10. 11;
Av. xviii. 2, 11. 12: Taittirīya Āraṇyaka, vi. 3, 1;
Taittirīya Brāhmaṇa, iii. 8, 4, 1;
Śatapatha Brāhmaṇa, xiii. 1, 2, 9, etc. - ↑ Bloomfield, Journal of the American Oriental Society, 15, 165 et seq.;
Hymns of the Atharvaveda, 500, thinks that Yama's two dogs are the sun and the moon (cf. Divya Śvan).
Cf. Zimmer, Altindisches Leben, 233: Hopkins, American Journal of Philology, 15, 154-163.