भानुः
संस्कृतम्
[सम्पाद्यताम्]- भानुः, दिनकरः, दिवाकरः, प्रकाशकः, सूर्यः, भास्वत्, अर्कः, रविः, मीहीरः, अंशुमालिन्, तपनः, पतङ्गः, सहस्रकिरणः, उष्णरुचिः, भानुः, रश्र्मिवत्, सवितृः, अंशुमत्, आदित्यः, क्रान्तिः, मिहिरः, प्रभाकरः, पान्थः, सूनुः, सुरः, अञ्जिष्ठः, अंशुधरः, अंशुपतिः, अंशुभर्तृः, अंशुवाणः, अंशुहस्तः, अगिरः, अगः, अद्रिः, अतुषारकरः, अतुहिनरश्र्मिः, अतुहिनरुचिः, अञ्जिष्ठुः, अन्नकोष्ठकः, अब्जबान्धवः, अब्जहस्तः, अब्जिनीपतिः, अम्बरमणिः, अम्बुजबान्धवः, अम्बुतस्करः, अयुगसप्तिः, अरणिः, अरुः, अरुणः, अरुणकरः, अरुणसारथिः, अरूषः, अव्यथिषः, अशिरः, असुरः, अहर्पतिः, अहर्बान्धवः, अहर्मणिः, अहस्करः, आकाशपथिकः, आदितेयः, आशुगः, उदरथिः, उषपः, उष्णकरः, उष्णांशुः।
लिङ्ग
[सम्पाद्यताम्]| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
|---|---|---|---|
| प्रथमा विभक्तिः | भानुः | भानू | भानवः |
| सम्बोधनप्रथमा | भानो | भानू | भानवः |
| द्वितीया विभक्तिः | भानुम् | भानू | भानून् |
| तृतीया विभक्तिः | भानुणा | भानुभ्याम् | भानुभिः |
| चतुर्थी विभक्तिः | भानवे | भानुभ्याम् | भानुभ्यः |
| पञ्चमी विभक्तिः | भानोः | भानुभ्याम् | भानुभ्यः |
| षष्ठी विभक्तिः | भानोः | भान्वोः | भानूणाम् |
| सप्तमी विभक्तिः | भानौ | भान्वोः | भानुषु |
नामः
[सम्पाद्यताम्]- भानुः नाम सूर्यः, दिवाकरः, दिनेशः।
पर्यायपदानि
[सम्पाद्यताम्]- अम्शुधरः
- अम्शुदायकः
- अम्शुमाली
- अर्कः
- ईनः
- प्रभाकरः
- सूर्यः
- दिवाकरः
- दिनकरः
- आदित्यः
- भास्करः
- मार्ताण्डः
- दिवस्पतिः
अनुवादाः
[सम्पाद्यताम्]- अल्बेनियन्: diell फलकम्:പു
- Arabic: شمس (ശംസ്) फलकम्:സ്ത്രീ
- Aramaic:
- അർമേനിയൻ: արև (arev), արեգ (areg), արեգակ (aregak)
- Basque: eguzki
- Bosnian: sunce n.
- ബ്രിറ്റോൺ: heol फलकम्:പു, heolioù फलकम्:p
- ബൾഗേറിയൻ: слънце (sləntse) n.
- കതാലൻ: sol फलकम्:പു ^
- ചൈനീസ്: 日 (rì), 太阳 / 太陽 (tàiyáng), 阳光 (yángguāng), 恒星 (héngxīng)
- Cornish: howl फलकम्:പു
- ചെക്ക്: slunce n.
- ഡച്ച്: zon फलकम्:സ്ത്രീ
- आङ्ग्लम्: :sun (സൺ)
- Esperanto: suno
- ഇസ്തോനിയൻ: päike
- ഫിന്നിഷ്: aurinko
- ഫ്രെഞ്ച്: soleil फलकम्:പു
- Frisian: sinne
- Georgian: მზე (mze)
- जर्मन: Sonne फलकम्:स्त्री
- यवनः, Ancient: ἥλιος (ílios) फलकम्:പു
- ഗ്രീക്ക്: ήλιος (ílios)
- Guaraní: kuarahy
- Hausa: rānā
- Hawaiian: la
- ഹിബ്രു: שמש (shémesh) फलकम्:mf, חמה (ĥamma) फलकम्:സ്ത്രീ
- हिन्दि: सूरज
- ഹഗേറിയൻ: nap
- ഐസ്ലാന്റിക്: sól
- ഐഡിഒ: suno
- ഇൻഡോനേഷ്യൻ: matahari (from mata and hari), surya, mentari
- Sundanese: panonpoe (from panon and poe)
- Interlingua: sol
- Irish: grian फलकम्:സ്ത്രീ
- Isthmus Zapotec: gubidxa
- ഇറ്റാലിയൻ: sole फलकम्:പു
- ജാപ്പനീസ്: 太陽 (たいよう, taiyō) / 日 (ひ, hi)
- കൊറിയൻ: 해 (hae), 태양 (太陽, taeyang), 일 (日, il)
- കുർദിഷ്: roj, tav, ههتاو, خۆر, رۆژ
- ലത്തീൻ: sol फलकम्:പു
- Latvian: saule फलकम्:സ്ത്രീ
- ലുതിയാനിയൻ: saulė फलकम्:സ്ത്രീ
- Macedonian: сонце (sontse) n.
- Malay matahari
- Malagasy: masoandro
- Maltese: xemx फलकम्:സ്ത്രീ
- Maori: rā
- Mapudungun: antü
- मराठी: सूर्य (sūrya)
- मलयाळम्സൂര്യൻ (सूर्यन्)
- Masai: ndama
- Mongolian: нар (nar)
- Navajo: jóhonaa'éí, shá
- Novial: sune
- Occitan: solelh फलकम्:പു
- Ojibwa: giizis, giizisoog फलकम्:p
- പഴയ ഇംഗ്ലീഷ്: sunne, sunna
- പേർഷ്യൻ: خورشید (khorshid)
- പോളിഷ്: słońce n.
- പോർച്ചുഗീസ്: sol फलकम्:പു
- Quechua: inti
- റോമാനിയൻ: soare फलकम्:പു
- റഷ്യൻ: солнце (sólntse) n.
- Scottish Gaelic: grian फलकम्:സ്ത്രീ
- സെർബിയൻ:
- സ്ലോവക്: slnko n., slnce n.
- Slovene: sonce n.
- Somali: qorrax
- സ്പാനിഷ്: sol फलकम्:പു
- സ്വഹില്ലി: jua
- സ്വീഡിഷ്: sol फलकम्:c
- Tagalog: araw
- തമിഴ്: கதிரவன் (ഉച്ചാരണം: കതിരവന്), ஞாயிறு (ഞയിറു), சூரியன் (ചൂരിയന്)
- തെലുങ്ക്: సూర్యుడు (sooryuDu))
- Tupinambá: kûarasy
- തുർക്കി: güneş
- Tz'utujil: q’iij
- ഉക്രേനിയൻ: сонце (sontse) n.
- Võro: päiv
- Warlpiri: wanta
- Welsh: haul फलकम्:പു
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
[सम्पाद्यताम्]कल्पद्रुमः
[सम्पाद्यताम्]
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
भानुः, पुं, (भाति चतुर्द्दशभुवनेषु स्वप्रभया दीप्यते इति । भा + “दाभाभ्यां नुः ।” उणा० १ । ३२ । इति नुः ।) सूर्य्यः । (यथा, महा- भारते । ३ । ३ । २४ । “अनन्तः कपिलो भानुः कामदः सर्व्वतोमुखः ॥” विष्णुः । यथा, तत्रैव । १३ । १४९ । २७ । “सर्व्वगः सर्व्वविद्भानुर्विष्वक्सेनो जनार्द्दनः ॥” प्राधायाः पुत्त्रभेदः । यथा, तत्रैव । १ । ६५ । ४८ । “विश्वावसुश्च भानुश्च सुचन्द्रो दशमस्तथा । इत्येता देवगन्धर्व्वा प्राधायाः परिकीर्त्तिताः ॥” अङ्गिरःसृष्टस्तपसः पुत्त्रभेदः । यथा, तत्रैव । ३ । २२० । ८ । “तपसश्च मनुं पुत्त्रं भानुञ्चाप्यङ्गिराः सृजत् ॥” यादवविशेषः । यथा, हरिवंशे । १४७ । २ । “कन्यां भानुमतीं नाम भानोर्दुहितरं नृप ! । जहारात्मवधाकाङ्क्षी निकुम्भो नाम दानवः ॥”) किरणः । (यथा, ऋग्वेदे । ६ । ६४ । २ । “भद्राददृक्षौविया विभास्युत्ते शोचिर्भानवो द्यामपप्तन् ॥” “भानवो रश्मयः ।” इति तद्भाष्ये सायनः ॥) अर्कवृक्षः । इत्यमरः । २ । ४ । ३३ ॥ प्रभुः । राजा । इति धरणिः ॥ वृत्तार्हत्पितृविशेषः । इति हेमचन्द्रः । २ । १४ ॥
भानुः, स्त्री, (भातीति । भा + नुः) भातुमती । इति शब्दरत्नावली ॥ (दक्षकन्याभेदः । यथा, मत्स्यपुराणे । ५ । १५ । “शृणुध्वं देवमातॄणां प्रजाविस्तरमादितः । मरुत्वती वसुर्यामी लम्बा भानुररुन्धती ॥”)
Apte
[सम्पाद्यताम्]|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
भानुः [bhānuḥ], [भा-नु Uṇ.3.32]
Light, lustre, brightness.
A ray of light; मण़्डिताखिलदिक्प्रान्ताश्चण्डांशोः पान्तु भानवः Bv.1.129; Śi.2.53; Ms.8.132.
The sun; भानुः सकृद्युक्ततुरङ्ग एव Ś.5.4; भीमभानौ निदाघे Bv.1.3.
Beauty.
A day.
A king, prince, sovereign.
An epithet of Śiva or Viṣṇu; अमृतांशूद्भवो भानुः V. Sah.-f. A handsome woman. -Comp. -केश(स)रः the sun. -जः the planet Saturn. -दिनम्, -वारः Sunday.-फला Musa Sapientum (Mar. केळ). -भूः daughter of the sun, the Yamunā river; अह्नि भानुभुवि दाशदारिकाम् N.18.25.